Şizofreni, kişinin gerçekle gerçek dışı arasındaki farkı ayırt etmesini zorlaştıran, normal düşünce akışının devamını engelleyen, duygularını kontrol etmesini ve normal olarak davranmasını önleyen bir hastalıktır. Otizm ise sosyal etkileşim ve iletişimi etkileyen, sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlara yol açan nörogelişimsel bir bozukluktur.

Şizofreni, uygunsuz ve kısıtlı duygulanım, yakın arkadaşın olmaması, sosyal alanda yaşanan yetersizlik gibi belirtileriyle otizm spektrum bozukluklarında (OSB) görülen sosyal sorunlarla örtüşmektedir. Her iki bozuklukta benzer belirtilerin görülmesi ayırıcı tanıyı zorlaştırmaktadır.

Şizofreni riski olan olgularda sosyal sorunlar yaşandığı, bilişsel farklılıklar olduğu ve otizm belirtileri görüldüğü bilinmektedir. Tanısal sınıflamalara göre, sosyal işlevsellikte yetersizlik her iki bozukluk için ortak bir alan olarak değerlendirilmektedir. Sosyal ilişkilerde kısıtlılık, iletişim sorunları, tekrarlayıcı hareketler, değişime dirençli olma ve uyaranlara anormal tepkiler verme otizmde yaygın olarak görülen davranışlardır. Şizofreni ise garip inanışlar, alışılmışın dışında algısal deneyimler, garip konuşma, paranoid düşünceler ve bunlarla ilişkili sosyal kaygılar, uygunsuz ya da kısıtlı duygu durum, tuhaf görünen davranışlar ve yakın arkadaşların olmaması ile karakterizedir. Şizofreni olan bireylerde, sağlıklı ve diğer kişilik bozuklukları olan bireylerin otizm belirtileri açısından karşılaştırıldığı bir çalışmada, şizofreni olan bireylerde sosyal işlev bozukluğunun, alışılmadık ilgi alanlarının ve davranışların anlamlı düzeyde daha sık görüldüğü ortaya konmuştur.

Şizofreni ve otizm arasında farklılıklar da bulunmaktadır. Nedir bu farklılıklar? ;

Sosyal beceri alanına bakıldığında şizofreni ölçütlerinde paranoid korkularla ilişkili olarak sosyal kaygı yer alırken; otizmde böyle bir ölçüt bulunmamaktadır. İletişim alanında belirsiz ve tuhaf konuşmaların tümü, garip konuşma olarak şizofrenini ölçütleri arasındayken; otizm ölçütlerinde sosyal ilişkide karşılıklılığın ve ortak dikkatin olmaması gibi sözel olmayan iletişim sorunları yer almaktadır. Tekrarlayıcı-kısıtlı davranış alanı şizofrenide sözel davranışı (basmakalıp düşünme ve konuşma) içerirken; otizmde davranış, ilgi ve aktivitelerde basmakalıp, tekrarlayıcı, kalıplaşmış bir örüntü söz konusudur.

Şizofreni ve otizm ayrımı çok önemlidir çünkü bu iki durumun gidişatı ve tedavileri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Ayrıca, bu bozukluklar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar genel olarak şizofreni yelpazesi ve otizm yelpazesi arasındaki ilişkinin anlaşılması açısından da önemlidir.

Bunun yanında her iki bozukluğun da ayırt edici belirtileri vardır. Otizmde yer alan iletişimde niteliksel yetersizlik (konuşma dilinin gecikmesi, konuşmayı sürdürmede eksiklik, dilin tekrarlayıcı, sabit ve basmakalıp bir şekilde kullanımı) şizofreni ölçütleri arasında yer almamaktadır. Benzer şekilde şizofrenide yer alan alınganlık, acayip inanışlar ve büyüsel ve paranoid düşünceler, kendine özgü davranış ve görünüm, toplumsal anksiyete gibi ölçütler de otistik bozukluk içinde yer almamaktadır.

Otizmi olan çocuklarda, ek olarak şizofreni tanısının konulabilmesi için DSM-5’e, en az 1 ay süreyle belirgin varsanılar ve sanrıların olması şartı getirilmiştir. Literatürde otizm ve şizofreni tanısının birlikte konulması sık görülmemekte, olgu bildirimleri ile sınırlı kalmaktadır.