Kavram ; dünyadaki nesnelerin, biçimlerin, duyguların yada düşüncelerin zihindeki soyut ve genel tasarımı, dilde anlatım buluşudur. Kısaca düşüncelerin zihnimizde genel tasarımı diyebiliriz..
Kavramın önemine değindiğimizde; insanlar arasındaki iletişimi kolaylaştırır, isteklerimizi ve söylemek istediklerimizi kavramlar yoluyla daha anlaşılır şekilde aktarırız.Çevremizdeki nesne ,fikir yada olayları gruplamamızı sağlar. Çevremizde temel özellikleri bakımından benzer fakat ayrıntılı bir çok nesne bulunmaktadır. İşte bu noktada kavramlar bizi ayrıntılardan kurtarıp çevremizdeki olay yada nesneleri daha kolay tanıyıp anlamamıza yardımcı olur.
Çocukların ilkokula başlaması ile birlikte renk ,şekil boyut,miktar,yer,yön ,eylem ve nitelik bildiren kavramları tanımakta ve bu kavramları yaşantıları ile pekiştirmektedirler.
Kavramlar; Soyut kavramlar ve somut kavramlar olmak üzere iki grupta sınıflandırılmaktadır.
Soyut kayramlar;
Gözlenemeyen ,tanımlar aracılığı ile öğrenilen kavramlardır.
Örneğin, numara vererek değerlendirme yapma (5 çok iyi,1 çok kötü ).
Somut kavramlar;
Doğrudan gözlemleyerek öğrenilebilen kavramlar olup öğrenimi daha kolaydır.
Örneğin, kuşlar ,kediler ,araçlar,renkler..
Özellikle özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklara bu kavramların kazandırılması özel eğitimin en önemli alanlarından birini teşkil eder.
Kavram öğretiminde çocukların ihtiyaçlarına yönelik bilmedikleri kavramlar öğretilmelidir.
Çocuğun performansı değerlendirilir ve bilmediği kavramlardan öğretime başlanmalıdır.
Her kavram için yapılacak olan planlama ve öğretim sırasında kullanılacak materyaller seçilmelidir.
Kullanılacak olan materyallerin çocuğun günlük hayatta karşılaştığı, günlük yaşantısını destekleyen materyaller olması öğretimi kolaylaştırıcı bir etken olacaktır.
Kavram öğretilmeden önce öğretilecek olan kavram önceden çocuğa söylenmeli ve merak duygusu güdülenmelidir.
Uzun –kısa kavramını öğretme açısından örnek verecek olursak ; ilk olarak uzun kavramını ele almamız daha doğru olacaktır.
Öncelikle çocuğa sunulacak olan materyaller belirlenmeli .
Örneğin; Uzun atkı-kısa atkı-,uzun kalem-kısa kalem, uzun ip-kısa ip vb..
Çocukla karşılıklı oturulur ve materyaller ulaşabileceğimiz yakınlıkta konur.
Materyal çocuğa verilir ve incelemesi sağlanır 5-6 saniye incelemesine izin verdikten sonra materyali bırakması istenir. Uzun nesne çocuğa gösterilir ve “ Bu uzun ” denir, ardında kısa olan nesne gösterilir ve “Bu uzun değil” denir. Daha sonra çocuğa “Uzun olanı göster,” diye yönerge verilir ve 4-5 saniye beklenir. Çocuk doğru tepki verirse çocuğa sözel yada sözel olmayan sevdiği bir pekiştireç verilerek ödüllendirilir. Uzun olmayanı göster “ Hangisi uzun değil”diye ikinci yönerge verilir ve 4-5 saniye beklenir.Çocuk uzun olmayanı gösterirse pekiştirilir.
Çocuk yanlış tepki verirse herhangi fiziksel yada sözel bir ipucu verilmeden aynı materyallerle yeniden yapılır. Yine yanlış tepki verirse aynı materyallerle doğru tepkiyi verinceye kadar yinelenir.Doğru tepki verdiğinde yeni materyale geçilir. Her çalışmadan sonra uzun olan nesneler masada çocuğun görebileceği şekilde konulur. Küçük olanlarda masada başka bir yere bırakılır.
Aynı öğretim yöntemi “kısa” kavramı içinde gerçekleştirilmelidir.
Kısa kavramı öğretilirken “ Bu kısa bu da uzun” şeklinde öğretilmelidir.
Artık çocuk uzun kavramını öğrenmiştir.
Öğretim yapıldıktan sonra çocuğun önüne uzun ve kısa olan nesneler konur ve “ Bu uzun mu kısa mı söyle ” diye yönerge verilir ve süreç birkaç kez tekrarlanır.
Öğrenim gerçekleştikten sonra oyun içinde pekiştirmeye devam etmek faydalı olacaktır.
Örneğin çocukla legolarla uzun ve kısa kuleler yapılabilir.